- Canlıyı cansızdan ayıran en önemli yapılardan biri kuşkusuz işlevsel proteinler.
- Organizmada proteinler kadar farklı işlevleri olan başka hiçbir biyomolekül yok.
- Hücrelere oksijen taşınmasından vücut sıcaklığının düzenlenmesine, kasların hareketinden besinlerin sindirimine kadar proteinler hemen hemen tüm biyolojik olaylara katılıyor.
- Proteinlerin olmadığı bir yaşam şekli henüz bilinmiyor.
- Hücrenin en geniş biyomolekül ailesi olan proteinler, nanometre büyüklüğündeki ribozom adı verilen yapılarda sentezleniyor.
- Ribozomlar tüm hücrelerde bulunuyor.
- Hücre içinde ribozomlar sitoplazmada ya serbest ya da endoplazmik retikuluma tutunmuş olarak bulunduğu gibi mitokondri ve kloroplast gibi hücre içi organellerde de bulunuyorlar.
- Serbest ribozomlar daha çok hücre içinde işlevleri olan proteinleri sentezlerken, endoplazmik retikuluma tutunmuş olanlar ise genellikle hücre dışına gönderilen, hücre zarında veya bazı organellerde görev alan proteinleri sentezler.
- Bir hücredeki ribozom sayısı on binlerle ifade ediliyor.
- Örneğin koli basili bakterisindeki ribozom sayısı on beş binden fazla.
- Bu sayı ökaryot hücrelerde bir milyondan fazla olabiliyor.
- Ribozomlar protein sentezini gerçekleştiren özel birimlerdir.
- Yaklaşık 20-30 nanometre çapındadır.
- 1 nanometre, 1 metrenin milyarda biridir.
- Nanometre düzeyindeki ribozomların üç boyutlu yapılarının detaylı bir şekilde aydınlatılması 2000’li yılların modern yapısal biyoloji alanındaki en önemli başarılardan biri olarak kabul ediliyor.
- İşlevsel her bir ribozom iki temel alt birimden oluşur.
- Bu birimler protein sentezi sırasında bir araya gelirler, diğer zamanlarda ayrı dururlar.
- Protein sentezi sırasında iki alt birim bir araya gelerek işlevsel ribozomu oluşturur.
- Ribozomların üçte ikisi RNA’dan, geri kalan üçte biriyse proteinlerden oluşur.
- Ribozomlardaki RNA’lara ribozomal RNA veya kısaca rRNA denir.
- rRNA’lar ribozomun üç boyutlu yapısına temel oluşturur.
- rRNA’lar üzerinde bulunan proteinlerin sayısı oldukça fazladır.
- Tüm bunlar ribozomların basit yapılar olmadıklarını ve nano ölçekte mükemmel birer makineye benzediklerini gösteriyor.
- Ribozomlardaki her bir proteinin işlevleri henüz tam olarak bilinmiyor, ancak her geçen gün yeni bilgiler elde ediliyor.
- Bu proteinlerin bazısı yapısal işlevlere sahipken bazıları da enzim olarak işlev görüyor.
- Tüm hücreler gibi bakterilerin de yaşamı proteinlere bağlı.
- Ribozomları devre dışı kalan bakteriler organizmada yaşamını sürdüremez.
- Bakterilere karşı kullandığımız antibiyotiklerin çoğu ribozomları hedef alır.
- Bakteri ribozomlarının yapısal olarak insan ribozomlarından farklı olması onları antibiyotikler için iyi bir hedef konumuna getirir.
- Ribozomların sentezi çekirdekçik, çekirdek ve sitoplazmada bulunan 200’den fazla farklı molekülün iş birliği ile gerçekleşiyor.
- Ökaryot hücrelerde ribozomu oluşturan iki temel alt birimin her birinin sentezi, çekirdek içinde özel bir bölge olan çekirdekçikte başlıyor ve sitoplazmada tamamlanıyor.
- rRNA sentezi çekirdekçikte gerçekleştiriliyor.
- Sentezden sonra rRNA bazı ön işlemlerden geçirilerek kullanıma hazır hale getiriliyor.
- Ribozomal proteinler ise sitoplazmada yine ribozomlarda sentezleniyor ve daha sonra çekirdeğe, oradan da çekirdekçiğe gönderiliyor.
- Çekirdekçikte bu proteinler rRNA ile birleştirilerek ribozomları oluşturan temel alt birimler meydana getiriliyor.
- Bu alt birimler daha sonra sitoplazmaya geri gönderiliyor.
PUMA
Loading…